Tələbə vaxtlarımda iddia edirdim ki, mən bu rayona qayıtsam ya universitet rektoru, ya da rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı olaraq qayıdacağam. Fələklə həmişə əks istiqamətlərdə yol aldığımız üçün indi rayon mərkəzində yerləşən Sovetdən qalma bir binanın işıqlı koridorlarıyla öz otağıma doğru hərəkət edirəm. Doğma rayonun təhsil şöbəsinin müdiriyəm. Çoxları bu vəzifəyə yüksəlməyin xəyalını qurub keçirəcəkləri islahatların siyahısını təxəyyüllərində hazır tutsalar da, mənim o xəyallardan imtina etdiyim gün - ilk iş günüm idi. Darıxdırıcı sənədlərin imzalanması, məktəb tədbirlərində iştirak və bürokratiyanın tələb etdiyi bəzi “çarəsiz” tabeliklər. “Üstü bəzək, altı təzək” misalıyla təmir edilən kabinetimdə oturub siqarətlə ağlımı dumanlandıranda ən çox düşünməyə vaxt ayırırdım. Boz görünən həyatımdan şikayət etməyi çoxdan tərgitmişdim. İndi boz rəng çox dəbdə olsa da, çalarları hər kəsin həyatında bir şəkildə özünü göstərsə də, şəxsən mən bu rəngin varlığına hərdən şübhə ilə yanaşıram. Deyilənə görə, Çarli Çaplin siqarət tüstüsündən ard-arda altı dairəcik buraxıb içindən də birini keçirə bilən şəxsə böyük pul hədiyyəsi vəd etmişdi. Məlumat dəqiq yadımda deyil. Otağın dumanı kimi, yaddaşım da dumanlıdır. Bildiyimə görə, siqarət çəkənlərdən heç kəs hələ də bu şücaəti göstərə bilməyib. Bəlkə məndə alınar?
Rayonun ən gənc məmuru hesab edilsəm də, bir ömür qocalıb ölüb yenidən dirilən biri kimi hiss edirəm özümü. Bəlkə ona görə belə laqeydəm? Telefonumda müasir proqramların demək olar ki, hamısı var. Canımı sıxan məmurlardan və ailəmin təzyiqiylə evləndirildiyim həyat yoldaşımdan başqa heç kimlə əlaqə saxlamıram. Cavanlıq zövqlərini çox vaxt “səhvlər” olaraq dəyərləndirən böyükləri fikrindən daşındırmaq çətin məsələdir.
Qəti aram yoxdur telefon və nömrə dəyişməklə. Ancaq “dəblilərdən” geri qalmağı da xoşlamıram. Ona görə də telefonu yeni modelə dəyişib köhnə nömrəmi taxaraq istifadə edirəm. Nömrəm on ilə yaxındır dəyişmir. Nömrənin ömrü uzandıqca, axtaranların ömrü qısalır.
Bu rayonda müasir tikililərin sayı nə qədər artsa da, çayxanaların varlığı mənim “boz” həyatımı rəngləndirən çalarlardandır. “Dəblilər”lə ayaqlaşsam da, qəsdən onların sevmədiyi mənzərələrin içində olmaqdan çəkinmirəm. Bəzi “yaxşılığımı düşünənlər” tez-tez gəlib qulağıma pıçıldayırlar ki, xalq arasında “çayxanada oturan maarif müdrindən təhsilimiz nə gözləyir?” sualı yayılır. İstəyirəm belə vaxtlarda məni tanıyan bu “yaxşı” insanlara deyəm ki, bəs onlara veriləcək cavabınız yoxdurmu? Ancaq həmişə bu pıçıltılardan sonra çayımdan qurtum alıb domino oynayan dayıların oyununu müşahidə etməyə davam edirəm. On beş dəqiqə sonra isə insanı “boz” həyatdan uzaqlaşdıran bu məkanın özündən uzaqlaşıram. Sonra deyərlər ki, maarifçinin bütün günü çayxanada keçir. Bu da dəbin bir parçası olub dəbə ziyan gətirir.
Axşam saat səkkizdir. Çiskin yağan yağış fasilə elan edib. Yağışlı havada günəş tez gizlənir. Yavaş-yavaş çökən qaranlığın çığırlarıyla evə tərəf addımlayıram. Mənim kitablarla dolu, dörd otaqlı, geniş həyətli evim iş yerimdən iyirmi dəqiqəlik uzaqlıqda yerləşir. Bu yolu piyada qət etdikdə isə yol təqribən qırx-qırx beş dəqiqə uzanır. Maraqlıdır, oxuduğum kitabların siyahısını pıçıldaşan kütlənin önünə sərsəm, mənim çayxana ziyarətimdən məmnun qalmağa başlayarlarmı?
1-ci ya da 2-ci sinifdə oxuduğum vaxtlar yadıma düşdü. Son dərs idi. Məktəb partasında iki şagirdin arasında çanta qoymaq üçün yer var idi. Bizdə isə həmin çanta qoyulan yer metal simlərdən hazırlanmışdı. Zəng vurulan kimi hər kəs çantasını götürüb qaçardı. Bir gün mənim çantamın kəməri o simlərə dolaşdı. Nə qədər özümə tərəf çəkdimsə, xeyri olmadı. Simlər inadla çantanı buraxmaq istəmirdi. Müəllim də otaqdan çıxarkən şərti reflekslə qapını bağlamadan öncə bir daha sinifə göz gəzdirdi. Məni görmədi. Başım çantanı simlərdən ayırmağa o qədər qarışmışdı ki, səsimi də çıxarmamışdım. Müəllim qapını bağlayıb otaqdan çıxan kimi çantam da simlərdən “qurtuldu”. Tez qaçıb qapını döyməyə başladım və anında müəllim qapını açdı. Çox qorxmuşdum.
Səhər Nilaya whatsappla “Salam” yazmışam, görəsən oxuyub? Fikirlərimin qarışdığını hiss edib ətrafıma baxdıqda gördüm ki, on bir il təhsil aldığım orta məktəbin həyətindəyəm. Bu saatlarda məni burda görən ya “oğru”, ya da “dəli” zənn edər. Şəhərə gəldikdən sonra bu həqiqəti nə qədər rədd etməyə çalışsalar da, rayon yerində düşüncə tərzi tamam başqa cürdü. Bir siqaret yandırıb uşaqlığımızın şahidi olan palıdın altında dayandım. Paltomun cibindən telefonu çıxarıb whatsappı açdım. Nilaydan cavab gəlmişdi: “Salam, bağışlayın tanımadım.Kim idi?” Avtomatik kim olduğumu yazdım və çox şükür o da anında tanıdı. Keyf-əhval tutub haralarda olduğumu xəbər aldı. Mən də geniş açıqlamalarla cavab yazdım. Ona eyni sualı ünvanladıqda isə Bakıda mətbuat sahəsində işlədiyini bildirdi. Ailə qurmayıb. Qəribədir, görəsən niyə? İndi hardasa, iyirmi səkkiz yaşı olar. Aramızda on il yaş fərqi var. Hərdən beynim düşünmə sahəsini daraldır deyəsən. Bu nə sualdır verirəm? Qızın ailə həyatı qurub-qurmaması məni niyə narahat etsin? Qocalıram yenidən.
Əgər desələr ki, dünyada kişi qədər güclü, alim qədər savadlı və gözəllər gözəli bir insan yaşayır, mən Nilayın adını birinci çəkərəm. Baxmayaraq ki,uzun müddətdir ünsiyyət saxlamırdıq, yazı tərzimdən canımın sıxıldığını hiss etmişdi. Mən də heç nəyi gizlətmədən ona aydınlanan dumanlı yaddaşımın məktəb xatirələrini, bağlı otaqda qalıb qorxudan öləcəyimə dair düşüncələrimi yazdım. Nilay yazdı ki, inanmır o uşağın qorxudan ölə biləcəyi ehtimalına. İzah edə bilər. Paylaşmasını istədim. Hardasa beş dəqiqə keçdi. Uzun zamandır beş dəqiqənin gözümdə bu qədər uzandığını hiss etməmişdim. Nəhayət ki, cavab gəldi:
“Murad, sənin bu hekayəni oxuduqca o uşaq Muradla yanaşı böyük Muradı da təxəyyülümdə canlandırdım. Yəni ikisini paralel canlandırdım. O uşağın tək qaldığı sinif otağını iki yerə böldüm və birinə böyük Muradı, digərinə də uşaq Muradı yerləşdirdim. Böyük Muradı bildiyin kimi, mən az-çox tanıyıram. Ona görə də onun otaqdakı vəziyyətini belə təsəvvür etdim: Böyük Murad qapının bağlandığından şikayətlənir və əsəbi-əsəbi təhqirləri havaya uçuraraq otaqda o tərəf bu tərəfə hərəkət edir. Arada dayanıb siqaretini yandırır və heç bir addım atmadan, səs də çıxarmadan halından şikayətlənir. Otaqda qalmaq istəmir, amma çıxmaq üçün də xüsusi səy göstərmir. Necə deyərlər, “canfəşanlığı” bir az boğazdan yuxarı görünür.”
Oxumağı dayandırıb siqareti küldən yüngülləşdirdim. Yaddaşımın özbaşına aydınlanması az deyilmiş kimi Nilayın bu cümlələri də təəssüratımı ağırlaşdırdı. Davam etdim oxumağa:
“Sonra keçdim uşaq Muradın olduğu sinif otağına. Bu balaca Murada baxan kimi dedim ki, əgər bu uşaq digər otaqda olan Muradın uşaqlığıdırsa, indi bu otaqda qiyamət qopacaq. O qədər çığır-bağır salacaq ki, axırda səsi də batacaq. Ancaq buna rəğmən səsini eşitməyib harayına gəlməsələr, balaca Murad yuxuya gedəcək yorğunluqdan. Oyandıqdan sonra yenə təşvişə düşəcək amma ilk dəqiqələrdəki kimi deyil. Gücü qalıbsa bir az da qapıya vurub yardıma çağıracaq. Amma anidən özü də bilmədən, şüuraltısının təşviqiylə həvəsdən düşəcək və səhəri gözləməyə davam edəcək. Qorxusu canında qalacaq ancaq təəccübünə rəğmən səhər müəllim qapını açanda sağ qaldığının şahidi olacaq.”
Nilaya təşəkkürümü bildirdim. Səbəbini soruşmadan “dəyməz” qarşılığını verdi. Əvvəlcə onun yazdıqları öz gözümdə məni alçaltmışdı, nədənsə məni zəif biri olaraq göstərmişdi. Təkrar-təkrar oxuduqca isə anladım ki, Nilay məni məndən daha yaxşı tanıyıb. O haqlı idi. Güclü uşağın silueti yaşayır hələ də. Elə bunları düşünürdüm ki, daha bir ismarıc gəldi:
“Bağışla, Murad. Ancaq mən uşaq Muradın qorxudan öləcəyinə heç cür inana bilmədim. Düzdür, mən uşaq Muradı heç vaxt tanımamışam, ancaq zamanın təsirləri və izləri o Muradı böyüdərək mənim qarşıma elə bir şəkildə çıxarıb ki, üz xətlərindən tutmuş daxili aləminə kimi əks olunan portretini rəsm sərgisində görsəm, bu insanın qorxudan ölə biləcək bir insan olduğunu ağlıma gətirə bilmərəm.”
Səhər mətbəxdən gələn həyəcanlı səsdən oyandım. Həyat yoldaşımın səsi idi. Yerimdən qalxmadım. Otuz-qırx saniyə sonra yataq otağının qapısını hirslə açaraq içəri daxil olan Münəvvər “Eşitmədin səsimi?” dedi. Mən də yuxudan yeni ayıldığımı və eşitmədiyimi bildirdim. Ardınca nə baş verdiyini soruşmaq istəmədim, Münəvvər də çox gözlətmədi və :
“Mətbəxdə siçan gördüm. Qaçıb skafın altında gizləndi. Qorxuram siçandan. Tədbir görmək lazımdı.”
Gözlərimi yerə dikib başımı təsdiq işarəti olaraq silkələdim. İşdən qayıdan kimi bu məsələni həll
edəcəyəm deyib Münəvvərə təsəlli verdim. Evdən səhər yeməyi yemədən çıxdım. Böyük məmnuniyyətlə, bugün də avtomobil istifadə etmədən işə piyada gedərdim, lakin gecikirdim. Sükan arxasında səhər baş verənlər haqqında düşündüm. Mənə elə gəlir ki, nəinki bir siçan hətta siçan ordusu mətbəxi basıb Münəvvəri gəmirsələr, mən “iş bitdikdən” sonra mətbəxə keçib hər siçana təşəkkürnamə təqdim edərdim. Qızımı qucağıma alanda onun anasına ehtiyacı olduğunu düşünürəm və Münəvvərə “ölüm” arzuladığım həqiqətini duaya çevirmirəm.Görəsən, bu dar ağacı məni özündən nə qədər asılı saxlayacaq? Görəsən, o özü nə vaxtsa başa düşəcək ki, mənimlə yaşamağı onun da həyatına heç bir xüsusilik qatmır? Axı niyə o əri var deyə məhkum edildiyi “kaktus” həyatından razıdır? Məni sevmir. Bilirəm. Belə “ifritə”lər sevməyi bacarmırlar. Siqaret lazımdı. Gecikməyimə rəğmən qəzet köşkünün önündə dayanıb sadiq dostum - tünd göy “Sobranie”ni götürdüm və yoluma davam etdim.
“Nilay, ay sonu Bakıya Təhsil Nazirliyinin təşkilatçılığıyla həyata keçiriləcək tədbirə gələcəm. Görüşməyə vaxtın olacaq?”
Cavab yubanmışdı. İş günü olmasaydı, yuxudan durmadığını düşünərdim. Görəsən niyə cavab yazmır?
Yenə işıqlı koridor, dumanlı kabinet və sənədlərlə dolu masa. Katibəmin hazırladığı qəhvəyə mədəmi qonaq edib sənədlərə göz gəzdirməyə başlamışdım ki, ismarıc gəldi.
“Əlbəttə.”
Nə soyuq cavab idi. Yoxsa mənə elə gəldi?
“Bakıda kinoteatrlarda hansı filmlər var indi?”
“Siyahı uzundur. İnternetlə baxıb özün hər biriylə tanış ola bilərsən...” İsmarıcın ardında filmlərin siyası olan linki göndərmişdi. Yox, nəsə olub. Görəsən niyə belə soyuq danışır?
“Nilay, hər şey qaydasındadır?”
İyirmi dəqiqə keçdi. Cavab gəlmir, ismarıc da oxunmayıb. İyirmi beş dəqiqə sonra:
“Hə, hər şey əladı.”
Bəs niyə belə soyuq danışırsan? Hmm... Deməli Bakıya getmək üçün ay sonunu səbrsizliklə gözləmək lazımdı. Belə həyat tərzi ilə? Görəsən Barbados adalarına bilet neçəyədir? Birbaşa reys yoxdur. Deməli ... Aydındı.
On dörd gün sonra Bakı da məni yağışlı havayla qarşıladı. Gəldiyim günün səhərisi tədbirə qatılıb sonra mehmanxanaya qayıtdım. Mehmanxanada nahar etdikdən sonra Nilaya zəng etdim. Ofislərində məni gözləyəcəkmiş. Verdiyi ünvana getdim. İkimərtəbəli bir binanın aşağı mərtəbəsini dostlarıyla kirayə götürüb radio yayım şirkəti açmışdılar. Nilay həm menecer, həm də aparıcı idi. Mənim gəlişimdən xəbərdar personalın bir gənc üzvü məni Nilayın qəbul otağına qədər müşayiət etdi. Nilay müəllifi olduğu “Qazananlar klubu” adlı proqramını aparırmış. Gəncdən xahiş etdim ki, mənim də Nilayı dinləməyim üçün şərait yaratsın. O da onlayn radionu açıb otaqdan çıxdı. Xarici bir rock qrupu ifa edirdi. Mahnı yeni başlamışdı. İlk dəfə eşidirdim bu ifanı. Bəyəndim.
“Qazananlar klubu” dinləyiciləri üçün Placebo`nun ifasında parça səsləndi. Dəyərli dinləyicilərimiz isə bizimlə öz buludlardakı təəssüratlarını paylaşmağa davam etsinlər...”
Buludlardakı təəssürat? Kaş ki, gəncdən bir az veriliş haqqında məlumat alsaydım.
“Bir mesajımız var. Qırıq Qanad imzalı bir dinləyicimiz yazır ki, mən ayaqlarımı yerdən üzə bilməyəcək qədər beynimi ayıq saxlamışam. Ancaq sizi dinləyəcək qədər geniş təxəyyül sahibiyəm. Sizinlə o qədər dərinlərə üzürəm ki, eyni dalğanı yaxaladığıma inanıram. Ətrafımda kəpənəklər uçur. Əgər mən suyun altında, dərinlikdə uçan kəpənəklər görürəmsə, deməli mən dəliyəm?”
Buna qarabasma deyirlər, ay yazıq! Deyəsən Nilaygil düzgün dinləyici kütləsinə müraciət etməyiblər.
“Əziz Qırıq Qanad, səni dəli hesab edə bilərlər, ancaq bizim dalğada buna “azadlıq” deyirlər. Əgər sən özünü bu “azadlıq”da hiss edirsənsə, dəlilik səni qorxutmasın. Həyəcanlarını bizimlə paylaşmağa davam et.”
Mən yanılmışam. Nilaygilə də belələri lazım imiş. Görək axrı nə olur.
“İndi qısa bir reklam fasiləsinə ayrılırıq. Daha sonra yenə də sizinlə birlikdə eyni dalğada olacağıq. Dalğanı dəyişməyin!”
Dalğanı dəyişməyin! Bu sehrli tələbi hər DJ etməsə, sanki müqəddəs andını pozar. Görəsən nə vaxt bitəcək bu “dəli terapiya”?
Qapı açıldı. Nilay içəri girdi. Tez ayağa qalxdım.
- Xoş gəlmisən, Murad. Bizim dalğanı dinləməyə başlamısan artıq? Hələ yeni yayımlanırıq,
çoxlarının xəbəri yoxdu bizim fm`in varlığından.
- Çox saq ol, Nilay. Hə, səni gözlərkən dedim elə səni də dinləyim. “Qazananlar klubu” sözü mənə
türk filmi “Kaybedenler kulübü”nü xatırlatdı. Bir əlaqəsi varmı?
- Afərin. Bəli, əlaqəsi var. Kütlənin diqqətini yepyeni, analoqu olmayan layihəylə çəkmək bir az
çətin olur. Görürsən ki, çox maraqlı bir işin əsasını qoymusan, ancaq verilən dəyər sıfır. Ona görə də “Qazananlar klubu” adını istifadə etdik ki, hər kəsin ağlında “Kaybedenler kulübü” işığı yansın və doğma formatla maraqlansınlar. Formatımız isə “Kaybedenler kulübü”ndən tamamilə fərqlidir. Bizdə ayaqların yerdən qopması şərtdir, necə deyərlər. Sən yəqin ki, hələ mənim tam olaraq nə dediyimi anlamamısan. Bizi dinləməyə davam et və bəlkə sən də qazananlar sırasına qoşularsan.
- Qazananlar? Nə qazananlar? Nəyi qazananlar?
- Təxəyyül, Murad, Təxəyyül. Ya da “rəng”.
Məni suallarla baş-başa buraxıb “şüşəli otağa” qayıtdı. Beynim elə sürətlə düşünməyə başlamışdı
ki, ayılanda Nilayın dinləyiciləriylə sağollaşdığını eşitdim.
Bayaq ani gəlişiylə xarici görünüşünə diqqət etmədiyim Nilay, ağ rəngli düyməli köynək və qara rəngli jeans geyinmişdi. Köynək əyninə sanki iki bədən böyük idi və yuniseks (unisex) məhsula bənzəyirdi. Hətta kişi köynəyinə daha çox bənzəyən bir köynək idi. Ayağında isə yaşıl, hündürdaban ayaqqabı var idi. Saçları dağınıq və səliqəsiz şəkildə olduğu üçün mənə elə gəldi ki, Nilay görüşümüz üçün xüsusi hazırlıq görməyə ehtiyac duymayıb. Bir az sonra onun işlərini yekunlaşdırıb ofisdən çıxmasını gözlədikdə isə anladım ki, məhz bu dağınıqlığı onun gözəlliyini daha effektiv vurğulayır. Deyəsən rayondakı nizama öyrəşib beyindaxili çərçivələr yaratmışam. Bir az azad olsam, yaxşı olar. Həyəcanlandıran subyekt.
Ən çox bu insanla söhbət etmək ehtiyacı hiss edirdim, lakin nə onun telefonu, nə də mənim telefonum susurdu. Mənim söhbətimin ortasında ona gələn zənglər, onun söhbətinin ortasında mənə gələn zənglər söhbətlərimizə “üzrxahlıq”la fasilələr salırdı.
Bakıda sayı artan böyük ticarət və əyləncə mərkəzlərindən birinə getdik. Orada kinoya iki bilet alıb saatın yetişməsini gözlədik. Bir saat yarım qalmışdı kinonun başlamağına. “La Vita” adlanan kafedə oturub yemək sifariş etdik. Mənim “steyk” (stake - qızardılmış ət) vərdişim var. Hər dəfə Bakıya gələndə bu kafeni ziyarət edib onların möhtəşəm dadlı steyk zövqünü yaşadırdım özümə. İndi Nilayı da bu ləzzətə qonaq etmək istədim.
- Belə dadlı steyk mən hələ heç yerdə yeməmişdim. Təşəkkür edirəm.
O da bəyənmişdi. Buna sevindim. Gah məni dinlədikcə üzündə özünün də xəbəri olmadan qaçan
cizgilər, gah da tez-tez burnunu qıcıqlandıraraq üzünə düşən saçları insanı danışmaqdan çox izləməyə həvəsləndirirdi. Ancaq bu mənzərəni izləmək üçün gərək danışmağa davam edəydim.
- ... Rayonda Gənclər Mərkəzinin açılışı oldu bir neçə gün öncə. Çox gözəl bir memari incidir.
Görməlisən! Kinoteatr, bowling zalı, tədbirlər üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi zal, kafe və restoranlardan ibarət böyük bir binadır. Geyim mağazaları üçün yer nəzərdə tutulmayıb. Hətta tanınmış kitab mağazası şəbəkəsinin bir qolu da orda açılıb.
- Nə yaxşı! Ümid edirəm rayon gəncləri mərkəzdən layiqincə yararlana biləcəklər.
- Buna mən də ümid etmək istərdim. Sənə bir söz deyim, Nilay Gənclər məni qorxudur. Məsələn, biz öz vaxtımızın gəncləri idik və “inqilabi” fikirlərimizlə düşünürdük ki, nəinki öz ölkəmizi, hətta dünyanı xilas edəcəyik. Sonra isə hər kəs şəxsi həyatının seçimləriylə “inqilab”larının astanasından döndü və öz işinə başı qarışdı. Di gəl ki, o “inqilab”ların toxumları indi övladlarımızın beyninə yol salacaq. Sonra onlar bizi tam olaraq anlamayacaq və öz zamanlarının təsiriylə bizim “toxumları” təhrif edəcəklər. Mənim nəzərimdə isə təhrif olunmuş hər şey təhlükəlidir.
- Mmm... Əslində sənin dediklərini anlayıram, ancaq özüm də gəncliyin astanasında olduğum üçün
özüm haqqında hökm çıxara bilmirəm. Öz addımlarımın təhrif olunub olunmadığını bilmirəm. Məndən qorxmaq lazım olub olmadığını bilmirəm.
Nilay sözünü yenicə yekunlaşdırmışdı ki, beşinci mərtəbədə yerləşən kafenin tavanında bir sərçə göründü.
- Aaa, sərçə bura hardan gəlib?
- Bu sərçə buranın çoxdankı sakinidir. Mən bir ay öncə Bakıya gələndə də “La Vita”nı ziyarət
etmişdim və bu sərçəni burada görmüşdüm.
Nilay ofisiant xanımı çağırdı.
- Xanım, bağışlayın, eşitdiyimə görə bu sərçə hardasa bir aydan çoxdur binanın içindədir. Onu
azadlığa buraxmaq üçün nəsə ediblər?
Ofisiant xanım sifariş gözlərkən belə bir sualla qarşılaşdığına təəccüblənmədi və :
- Xanım, o sərçə binanın balkonundan girir içəri və ehtiyac duyduqda da çölə çıxa bilir. Biz ona
burda yemək də veririk. Buradan balkon görsənmir. Baxın, tam orada.-deyərək əliylə üzbəüz tərəfdəki restoranın sonuna işarət etdi.
Ofisiant xanıma təşəkkür etdik. O getdikdən sonra isə Nilayla bir-birimizə baxıb güldük.
- Deyəsən sərçə əhalidən daha yaxşı yaşayır. Ha ha ha.
- Elə görünür. Sərçənin əhalinin bəzi üzvlərindən yaxşı yaşamağına deyil, əhalinin öz “ehtiyaclı"
üzvlərindən daha çox sərçəyə qayğı göstərdiyinə təəssüflənirəm.
- Oh! Murad, mən axırıncı dəfə belə “humanizm”sayağı cümləni tələbə vaxtlarımda eşitmişdim.
Sən neçənci əsrdə yaşayırsan? Bütün bu “təəssüflər” mənə süni görünür, incimə. Yəni mənə elə gəlir ki, duyarlı insanlar laqeyd insanlardan fərqləndiklərini səssiz sözləri, yəni əməlləriylə göstərməlidirlər. İncimə, ancaq məsələn səni dinlədikdə anlayıram ki, sən öz işindən razı deyilsən və ona o qədər də can yandırmırsan. Niyə? Məgər təhsilin səviyyəsinə və keyfiyyətinə rayonda cavabdeh şəxs sən deyilsən?
- Nilay, bunlar tamamilə fərqli məqamlardır. Qarışdırmayaq.
- Xeyr. Heç də fərqli məqamlar deyil. Əgər yardımdan danışırsansa, yardım illah ki, çörəksiz qalan
birinə çörək uzatmaqdan ibarət deyil. Mənəvi aclıqlar var, mənəvi boşluqlar var, cəmiyyətin içində gün-gündən genişlənən qara dəliklər var , ki bunlar da birləşsələr böyük bir qara dəlik tərəfindən sovrulub gedəcək bir sivilizasiyanın şahidi ola bilərik.
- Görürsən, sən də “mənəvi” sözünü vurğulayırsan. Demək ki, çörək önəmli faktordur. Ha ha.
- Çörək mədəni qidalandırır. Təhsil isə beyni. Beyin isə ruhu. Ruh isə elə bir maariflənməyə
ehtiyac duyur ki, mədənin aclığını beyindən uzaq tutsun və işləməyə davam etdirsin. İşindən geri qalmayan beyin mütləq mədəni aclıqdan qurtaracaq.
- Yəni insanlar aclıq çəkməlidirlər ki, beyinləri işləsin?
- Yox, sən məni anlamağa çalışmırsan. Demək istədiyim odur ki, təhsilin səviyyəsi aşağı olduqca,
mədəsi genişlənənlərin sayı da artacaq. Geniş mədəni doyurmağa isə hər kəsin gücü çatmayacaq. Danışmağa davam etsəm, bir anlıq düşünəcəm ki, “zombilərin” yaxınlaşdığı günü görürəm.
Filmin başlamasına 5 dəqiqə qalmışdı. Dördüncü mərtəbəyə düşüb popcornlarımızı aldıq və
ikinci zala girdik. Həyəcanlı və ciddi ifadə etdiyi fikirlərinə baxmayaraq Nilayın üzündəki təbəssüm özünü qoruyurdu. Bu təbəssüm deyəsən yoluxucudur. Özümdən asılı olmadan onun təbəssümünə eyni qarşılıqla cavab verirdim.
Film boyu burnunun dibində uzun illərdən bəri unudulub gedən bir qoxunun yenidən daha dərinlərə yol alması insanı narahat edir. Zaman maşını zamanı geri qaytara bilsəydi, insana cavanlığının “inqilablarını” həyata keçirəcək cəsarəti geri qaytara bilməzdi. Bu qoxu isə məndən adını bilmədiyim bir məfhumu alır və əvəzində cəsarətimi qaytarırdı. Gözlərimi bağlayıb film bitənə kimi bu qoxunu içimə çəkərdim ancaq həmişə duyğularımı həm reallıqda, həm də başqa bir dünyada yaşatdığım üçün gözlərim filmin, onun qoxusu isə mənim əsirim olmuşdu.
Sabah yenə rayona qayıtmaq lazımdır. Ani şimşək kimi vuran bu fikir filmə olan marağımı öldürmüşdü. Gizli-gizli yanımda oturan canlının cizgilərini yaddaşıma həkk edirdim. İnsanın içinə belə hallarda mücərrəd amma eyni zamanda əmin olduğu düşüncələr dolur.
Biz bir daha görüşməyəcəkdik. Çünki bizim yollarımız hər zaman səbəbsiz və içimizə dolan bu “əminliklər”dən dolayı ayrılıb. Mənim azadlıq üçün çarpışan ancaq qəfəsinin uzun müddət qapalı qalacağını bilən ruhum, onun isə azad və kiminsə qəfəsdən çıxmasını gözləməyəcək qədər bağlantısız ruhu yollarını aramızda müzakirəsi olmadan ayırırdılar həmişə. Bu dəfə də belə olacaqdı. Kimisi həyatının adrenalinini ekstremal idman növlərindən, kimisi azart oyunlardan, kimisi uyuşdurucu maddələrdən, kimisi spirtli içkilərdən, kimisi də ruhanilikdən alar. Bəzi bizim kimi növlər də var ki, monoton həyatlarına uzunmüddətli fasilələrlə də olsa, belə əlvan rənglər yəni belə unudulmayacaq anlar qataraq yaşamağa səbəb taparlar. Bizimkimilər gələcəyə doğru addımlayıb yaddaşlarındakı keçmişi unutmayanlardır. Sanki bir iplə özlərini o keçmişə bərkidib irəliləməkdən qalmırlar. Bu anları heç bir məfhum pozmamış, biz Nilayla ipi növbəti dayanacaqda bağlayıb irəli addımlamağa davam edirik. Hər dayanacaq bir keçmişə hamilədir. O dayanacaqlardan yola davam etməyi bacaranlar bəlkə bir gün yenə hansısa dayanacaqda rastlaşdılar. Biz həm də qorxaqıq. O qədər qorxurduq ki, dayanacaqlardan birində hər kəs tərəfindən görülməkdən və qınanmaqdan hər dayanacaqda dayanma müddətini qısaldırdıq. Nilay məni ac saxlayırdı. Bu aclığı doyurmaq üçün bu dəfə gəncliyimə geri dönmüşdüm.
Rayona qayıtdıqdan sonra yeni “inqilabi” fikirlərimi işə salıb təhsil sahəsində bir neçə maraqlı layihələr təqdim etmişdim Təhsil Nazirliyinə. Hər bir layihəyə ayırdığım vaxt və diqqət məni Nilaydan ayrıldığım dayanacaqdan sürətlə irəliyə çəkirdi. Heç nədən xəbəri olmayan kütlə üçün mən “ilhama gəlmiş maarif müdrü” idim. Ailəm üçün isə işindən başqa heç nə haqqında düşünməyən, evdə olanda da kabinetindən çıxmayan kağız-kuğuz siçanına çevrilmişdim.
İndi xarici filmlərin sonunda nadir hallarda “The End” yəni “Son” kəliməsi yazılır. Bu mənimlə Nilayın hekayəsinin davam etməsi üçün uğurlu işarətdir. Ya da mənim həyatımda Nilayın hekayəsinin davam etməsi üçün yaxşı işarətdir. Bizim ortaq heç nəyimiz olmayıb ki, heç vaxt, hekayəmiz də olsun.
Məni çayxanada görməyən dostlarım və yaşlı nəslin nümayəndələri, yolda təsadüfən qarşıma çıxanda əlimi sıxaraq hal-əhval tutub sağollaşırlar. Kimisi övladının oxuduğu məktəbin yeni təlimindən, kimisi nəvəsinin qatıldığı olimpiadaların sayının artmasından danışır və rayondakı təhsilin gözlənilməz oyanışına sevinirdilər. Bəzən xətrimə dəyirdi ki, görəsən niyə çayxanada yerim görünmürdü. Sən demə, bu insanlar məni bundan sonra orada bir də görmək istəmirdilər. Hamı bilirdi ki, bu oyanışın mənimlə birbaşa əlaqəsi var. Bəzən gözlərdən də bunu oxumaq mümkün idi. Elə bir təşəkkür şəklidir ki, gözlərdən oxunan sözlər, mən-gözlərdən oxumağı bacarmayan insan, anındaca bu təşəkkürün sahibi sayırdım özümü.
Hekəyəm bitir, növbəti stansiya – növbəti görüş.
